آداب تلاوت قرآن 6

بسم الله

عن عبد الله بن سلیمان قال: سألت أبا عبدالله (ع) عن قول الله عزّ و جلّ: «و رتّل القرآن ترتیلا» (مزمل،4) قال: قال أمیر المؤمنین صلوات الله علیه: بیّنه تبیانا لا تهذّه هذّ الشعر و لا تنثره نثر الرمل و لکن افزعوا قلوبکم القاسیة و لا یکن همّ أحدکم آخر السورة. (کافی، ج2، ص 614)

عبد الله بن سلیمان از امام صادق (ع) در مورد آیه و رتّل القرآن ترتیلا پرسید که حضرت در جواب فرمودند: امیر المومنین [در تفسیر این آیه] بیان داشته اند: یعنی به گونه ای قرآن را تلاوت کنید که همانند خواندن شعر به سرعت نباشد و همانند ریگ های بیابان کلماتش از هم جدا نباشد بلکه تلاوت باید به گونه ای باشد که قلوبتان به واسطه آن خاشع گردد و همّت و هدفتان این نباشد که به آخر سوره برسید.

به دستور خود قرآن، تلاوت باید به گونه ی ترتیل باشد. اما اینکه ترتیل به چه معناست در روایت فوق می فرماید: یعنی نه خیلی سریع باشد و نه خیلی کُند، بلکه چیزی بین این دو باشد. بنابر این ترتیل در این آیه معنایی عام دارد که هم شامل قرائت ترتیل مصطلح و هم شامل قرائت تحقیق میشود چون در هر دوی این قرائت ها قاعده شمرده خواندن آیات رعایت میگردد.

در نتیجه یکی از آداب ظاهری تلاوت قرآن طبق این روایت شمرده خواندن آیات است.

آداب تلاوت قرآن 5

بسم الله

تلاوت قرآن از روی مصحف شریف

عن إسحاق بن عمار عن أبی عبدالله علیه السلام قال: قلت له: جعلت فداک إنی أحفظ القرآن علی ظهر قلبی فأقرأه علی ظهر قلبی أفضل أو أنظر فی المصحف؟ قال: فقال لی: بل اقرأه و انظر فی المصحف فهو أفضل، أما علمت أن النظر فی المصحف عبادة. (کافی، ج2، ص 614)

اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام پرسید: من قرآن را حفظ کرده ام. آیا از حفظ بخوانم ثواب و فضیلتش بیشتر است یا اینکه از روی قرآن بخوانم؟ حضرت در جواب فرمودند: از روی قرآن بخوانی فضیلتش بیشتر است آیا نمیدانی نگاه کردن به مصحف عبادت است.

طبق این روایت، صرف نگاه کردن به خطوط  قرآن عبادت است و ثواب دارد حتی اگر چیزی تلاوت نکنیم. در نتیجه کسی که قرآن را از حفظ میخواند ثواب میبرد و اگر مصحف را نیز باز نماید و همزمان به خطوط آن نظاره کند ثوابی دو چندان از قرائت حفظی قرآن میبرد. لذا میتوان یکی از آداب ظاهری تلاوت قرآن را از این روایت استخراج کرد و آن تلاوت قرآن از روی مصحف شریف است.

آداب تلاوت قرآن 4

بسم الله

حلّ یک شبهه

روایت داریم از امام صادق علیه السلام: إنّ القرآن نزل بالحزن فاقرؤوه بالحزن. (کافی، ج۴، ص۴۱۸، ح۲.) قرآن به همراه حزن نازل شده پس آنرا با حزن بخوانید. و یا روایت  دیگری داریم بدین شرح: إنّ القرآن نزل بالحزن فإذا قرأتموه فابکوا فإن لم تبکوا فتباکُوا... ^{(جامع الأخبار، ص49)}

طبق تعریفی که از طرب شد صوت تلاوت قرآن نباید حزن انگیز باشد به نحوی که انسان را از حالت عادی

خارج کند ولی این دو روایت، عکس این را دستور داده اند و فرموده اند قرآن را با گریه بخوانید اگر گریه تان نگرفت خود را به حالت گریه و حزن در بیاورید.

آداب تلاوت قرآن 3

بسم الله

چرا غناء حرام است؟

دو دلیل از ادلّه دالّ بر حرمت غناء

۱. خبر زید الشحام عن أبی عبد الله علیه السلام (سأله عن قوله عزّ و جلّ: و اجتنبوا قول الزور، قال: قول الزور الغناء) (وسائل الشیعه، باب 99، حدیث2)

زید الشحام از امام صادق علیه السلام در مورد این آیه اجتنبوا قول الزور پرسید، حضرت در پاسخ فرمودند: قول الزور همان غناست.

۲. صحیح محمد بن مسلم عن أبی جعفر علیه السلام سمعته یقول: الغناء ممّا وعد الله علیه النار، و تلا هذه الآیة: و من الناس من یشتری لهو الحدیث لیُضلّ عن سبیل الله بغیر علم و یتّخذَها هزوا أولئک لهم عذاب مهین. (همان، حدیث6)                                

محمد بن مسلم گوید از امام باقر علیه السلام می شنیدم که می فرمود: (غناء از چیز هایی است که خداوند وعده عذاب آتش به آن داده است، و این آیه را تلاوت می کرد: و من الناس من یشتری لهو الحدیث....) شاهد ما در این آیه کلمه لهو الحدیث است که ائمّه اطهار علیهم السلام یکی از موارد حدیث لهو و گفتار بیهوده را غناء می دانستند. و چون عاقبت لهو الحدیث، عذاب مهین است لذا حکم به حرمت  داده اند.

این ادله و سایر ادلّه ای که در کتب مفصّل فقهی آمده است غناء را به صورت مطلق حرام کرده، غناء چه در شعر باشد و چه در قرآن و حتی در غیر این دو حرام بوده و وعده عذاب آتش به آن داده شده است.                  

آداب تلاوت قرآن 2

بسم الله

در شماره قبلی بیان کردیم که صوت در تلاوت قرآن نباید به نحو غنایی باشد، لذا ابتدا باید مفهوم غنا را کاملا تبیین نماییم

غناء چیست؟ 

تعریف غناء از دید فقها: و هو مدّ الصوت المشتمل علی الترجیع المطرب.

یعنی کشیدن صدا به نحوی که دارای ترجیع (چهچهه) طرب آور باشد.

تعریف غنا در لغت: الصوت المشتمل علی الترجیع المطرب أو ما یسمّی فی العرف غناء و إن لم یطرب، سواء کان فی شعر أو قرآن أو غیرهما. (مجمع البحرین، ج1، ص321)

ترجیع الصوت تردیده فی الحلق کقراءة أصحاب الألحان آآآآ.... و هذا هو المنهی

عنه أمّا الترجیع بمعنی تحسین الصوت فی القراءة فمأمور به.(همان، ج4،ص334)

ترجیع به معنای رفت و آمد صدا در حلق است به نحوی که طرب آور باشد به اصطلاح امروز چهچه ای که مطرب باشد.

طرب: خفة تعتری الإنسان لشدّة حزن أو سرور، و العامّة تخصّه بالسرور.(همان، ج2، ص109)

طرب یعنی سبکسری و هرزگی که انسان را در بر می گیرد آن هم به خاطر شدت حزن و ناراحتی و یا شدت خوشحالی و سرور یعنی هر کار لغو و هرزه ای که انسان به خاطر شدت اندوه و یا شدت سرور به آن مشغول می شود طرب می گویند در حالیکه عامّه مردم طرب را مختصّ به زمان شادی می دانند و این اشتباه است.

در نتیجه غناء: ۱. یا آن صوتی است که دارای چهچه باشد به نحوی که انسان را از حالت عادی بیرون کند چه شدیدا محزون کند و چه مسرور،۲. و یا آن صوتی  است که در عرف غناء گویند اگرچه طرب آور نباشد. لذا صوتی که در تلاوت قرآن استفاده می شود نباید خیلی حزن آور باشد و نه خیلی مسرور کننده یعنی طرب آور و غنائی نباشد.    

آداب تلاوت قرآن 1

بسم الله

قال أمیر المؤمنین علیه السلام: و أحسنوا تلاوته فإنّه أنفع القصص. (نهج البلاغه خطبه 193)

قرآن را به نیکویی تلاوت کنید چرا که پر سود ترین قصه ها در قرآن وجود دارد.

نیکویی و حسن در تلاوت قرآن دایره وسیعی دارد که شامل تمام موارد حسن در تلاوت می شود، از جمله حسن در صوت قرائت و آداب ظاهری و باطنی آن. آنچه که ما می خواهیم در موردش بحث کنیم آداب ظاهری و باطنی تلاوت قرآن است.