آداب تلاوت قرآن 6

بسم الله

عن عبد الله بن سلیمان قال: سألت أبا عبدالله (ع) عن قول الله عزّ و جلّ: «و رتّل القرآن ترتیلا» (مزمل،4) قال: قال أمیر المؤمنین صلوات الله علیه: بیّنه تبیانا لا تهذّه هذّ الشعر و لا تنثره نثر الرمل و لکن افزعوا قلوبکم القاسیة و لا یکن همّ أحدکم آخر السورة. (کافی، ج2، ص 614)

عبد الله بن سلیمان از امام صادق (ع) در مورد آیه و رتّل القرآن ترتیلا پرسید که حضرت در جواب فرمودند: امیر المومنین [در تفسیر این آیه] بیان داشته اند: یعنی به گونه ای قرآن را تلاوت کنید که همانند خواندن شعر به سرعت نباشد و همانند ریگ های بیابان کلماتش از هم جدا نباشد بلکه تلاوت باید به گونه ای باشد که قلوبتان به واسطه آن خاشع گردد و همّت و هدفتان این نباشد که به آخر سوره برسید.

به دستور خود قرآن، تلاوت باید به گونه ی ترتیل باشد. اما اینکه ترتیل به چه معناست در روایت فوق می فرماید: یعنی نه خیلی سریع باشد و نه خیلی کُند، بلکه چیزی بین این دو باشد. بنابر این ترتیل در این آیه معنایی عام دارد که هم شامل قرائت ترتیل مصطلح و هم شامل قرائت تحقیق میشود چون در هر دوی این قرائت ها قاعده شمرده خواندن آیات رعایت میگردد.

در نتیجه یکی از آداب ظاهری تلاوت قرآن طبق این روایت شمرده خواندن آیات است.

جواب نیکی

بسم الله

آداب تلاوت قرآن 5

بسم الله

تلاوت قرآن از روی مصحف شریف

عن إسحاق بن عمار عن أبی عبدالله علیه السلام قال: قلت له: جعلت فداک إنی أحفظ القرآن علی ظهر قلبی فأقرأه علی ظهر قلبی أفضل أو أنظر فی المصحف؟ قال: فقال لی: بل اقرأه و انظر فی المصحف فهو أفضل، أما علمت أن النظر فی المصحف عبادة. (کافی، ج2، ص 614)

اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام پرسید: من قرآن را حفظ کرده ام. آیا از حفظ بخوانم ثواب و فضیلتش بیشتر است یا اینکه از روی قرآن بخوانم؟ حضرت در جواب فرمودند: از روی قرآن بخوانی فضیلتش بیشتر است آیا نمیدانی نگاه کردن به مصحف عبادت است.

طبق این روایت، صرف نگاه کردن به خطوط  قرآن عبادت است و ثواب دارد حتی اگر چیزی تلاوت نکنیم. در نتیجه کسی که قرآن را از حفظ میخواند ثواب میبرد و اگر مصحف را نیز باز نماید و همزمان به خطوط آن نظاره کند ثوابی دو چندان از قرائت حفظی قرآن میبرد. لذا میتوان یکی از آداب ظاهری تلاوت قرآن را از این روایت استخراج کرد و آن تلاوت قرآن از روی مصحف شریف است.

رفاقت 2

بسم الله

عن أبی عبد الله علیه السلام قال: لا ینبغی للمرء المسلم  أن یواخی الفاجر و لا الأحمق و لا الکذّاب. (کافی، ج2، 640)

امام صادق سلام الله علیه میفرمایند: شایسته نیست برای مسلمان که با انسان فاجر و احمق و دروغگو برادری کند.

احمق کیست؟

در کتاب مجمع البحرین آمده: الأحمق من یسبق کلامه فکره، و هو من لا  یتأمل عند النطق هل ذلک الکلام صواب أم لا فیتکلّم به من غفلة. (مجمع البحرین، ج5، ص 152)

احمق آن کسی است که کلامش بر فکرش سبقت می گیرد، یعنی فکر نمیکند آیا سخنی که بر زبان جاری می سازد سخن درستی است یا خیر و از روی نا آگاهی و غفلت آنرا به زبان می آورد.

فاجر کیست؟

الفاجر هو المنبعث بالمعاصی و المحارم. (همان، ج3، ص 435)

فاجر آن کسی است که انگیزه و شوق برای کار حرام و معصیت دارد. در واقع یک حالت درونی است که شخص فاجر همیشه انگیزه انجام گناه را دارد و به نوعی قلبش کدر شده و نفس لوّامه اش (وجدان ملامت کننده) مغلوب نفس امّاره اش (نفس امر کننده به شرّ) شده است و برایش مهم نیست که این کاری که انجام میدهد گناه و معصیت است و دل مرده گردیده.

رفاقت 1

بسم الله

عن أبی جعفر علیه السلام: یا صالح! اتّبع من یبکیک و هو لک ناصح، و لا تتّبع من یضحکک و هو لک غاشّ و ستردّون علی الله جمیعا فتعلمون. (کافی، ج2، ص638)

امام باقر علیه السلام میفرمایند: از کسی پیروی کن که تو را به گریه می اندازد در حالیکه خیر خواه توست، و از کسی که تو را می خنداند در حالیکه میخواهد تو را فریب دهد پیروی مکن، و بدانید که همگی تان به سوی خداوند برمی گردید.

آداب تلاوت قرآن 4

بسم الله

حلّ یک شبهه

روایت داریم از امام صادق علیه السلام: إنّ القرآن نزل بالحزن فاقرؤوه بالحزن. (کافی، ج۴، ص۴۱۸، ح۲.) قرآن به همراه حزن نازل شده پس آنرا با حزن بخوانید. و یا روایت  دیگری داریم بدین شرح: إنّ القرآن نزل بالحزن فإذا قرأتموه فابکوا فإن لم تبکوا فتباکُوا... ^{(جامع الأخبار، ص49)}

طبق تعریفی که از طرب شد صوت تلاوت قرآن نباید حزن انگیز باشد به نحوی که انسان را از حالت عادی

خارج کند ولی این دو روایت، عکس این را دستور داده اند و فرموده اند قرآن را با گریه بخوانید اگر گریه تان نگرفت خود را به حالت گریه و حزن در بیاورید.

آداب تلاوت قرآن 3

بسم الله

چرا غناء حرام است؟

دو دلیل از ادلّه دالّ بر حرمت غناء

۱. خبر زید الشحام عن أبی عبد الله علیه السلام (سأله عن قوله عزّ و جلّ: و اجتنبوا قول الزور، قال: قول الزور الغناء) (وسائل الشیعه، باب 99، حدیث2)

زید الشحام از امام صادق علیه السلام در مورد این آیه اجتنبوا قول الزور پرسید، حضرت در پاسخ فرمودند: قول الزور همان غناست.

۲. صحیح محمد بن مسلم عن أبی جعفر علیه السلام سمعته یقول: الغناء ممّا وعد الله علیه النار، و تلا هذه الآیة: و من الناس من یشتری لهو الحدیث لیُضلّ عن سبیل الله بغیر علم و یتّخذَها هزوا أولئک لهم عذاب مهین. (همان، حدیث6)                                

محمد بن مسلم گوید از امام باقر علیه السلام می شنیدم که می فرمود: (غناء از چیز هایی است که خداوند وعده عذاب آتش به آن داده است، و این آیه را تلاوت می کرد: و من الناس من یشتری لهو الحدیث....) شاهد ما در این آیه کلمه لهو الحدیث است که ائمّه اطهار علیهم السلام یکی از موارد حدیث لهو و گفتار بیهوده را غناء می دانستند. و چون عاقبت لهو الحدیث، عذاب مهین است لذا حکم به حرمت  داده اند.

این ادله و سایر ادلّه ای که در کتب مفصّل فقهی آمده است غناء را به صورت مطلق حرام کرده، غناء چه در شعر باشد و چه در قرآن و حتی در غیر این دو حرام بوده و وعده عذاب آتش به آن داده شده است.                  

آداب تلاوت قرآن 2

بسم الله

در شماره قبلی بیان کردیم که صوت در تلاوت قرآن نباید به نحو غنایی باشد، لذا ابتدا باید مفهوم غنا را کاملا تبیین نماییم

غناء چیست؟ 

تعریف غناء از دید فقها: و هو مدّ الصوت المشتمل علی الترجیع المطرب.

یعنی کشیدن صدا به نحوی که دارای ترجیع (چهچهه) طرب آور باشد.

تعریف غنا در لغت: الصوت المشتمل علی الترجیع المطرب أو ما یسمّی فی العرف غناء و إن لم یطرب، سواء کان فی شعر أو قرآن أو غیرهما. (مجمع البحرین، ج1، ص321)

ترجیع الصوت تردیده فی الحلق کقراءة أصحاب الألحان آآآآ.... و هذا هو المنهی

عنه أمّا الترجیع بمعنی تحسین الصوت فی القراءة فمأمور به.(همان، ج4،ص334)

ترجیع به معنای رفت و آمد صدا در حلق است به نحوی که طرب آور باشد به اصطلاح امروز چهچه ای که مطرب باشد.

طرب: خفة تعتری الإنسان لشدّة حزن أو سرور، و العامّة تخصّه بالسرور.(همان، ج2، ص109)

طرب یعنی سبکسری و هرزگی که انسان را در بر می گیرد آن هم به خاطر شدت حزن و ناراحتی و یا شدت خوشحالی و سرور یعنی هر کار لغو و هرزه ای که انسان به خاطر شدت اندوه و یا شدت سرور به آن مشغول می شود طرب می گویند در حالیکه عامّه مردم طرب را مختصّ به زمان شادی می دانند و این اشتباه است.

در نتیجه غناء: ۱. یا آن صوتی است که دارای چهچه باشد به نحوی که انسان را از حالت عادی بیرون کند چه شدیدا محزون کند و چه مسرور،۲. و یا آن صوتی  است که در عرف غناء گویند اگرچه طرب آور نباشد. لذا صوتی که در تلاوت قرآن استفاده می شود نباید خیلی حزن آور باشد و نه خیلی مسرور کننده یعنی طرب آور و غنائی نباشد.    

آداب تلاوت قرآن 1

بسم الله

قال أمیر المؤمنین علیه السلام: و أحسنوا تلاوته فإنّه أنفع القصص. (نهج البلاغه خطبه 193)

قرآن را به نیکویی تلاوت کنید چرا که پر سود ترین قصه ها در قرآن وجود دارد.

نیکویی و حسن در تلاوت قرآن دایره وسیعی دارد که شامل تمام موارد حسن در تلاوت می شود، از جمله حسن در صوت قرائت و آداب ظاهری و باطنی آن. آنچه که ما می خواهیم در موردش بحث کنیم آداب ظاهری و باطنی تلاوت قرآن است.

فحاشی ممنوع 9

بسم الله

دعا کردن در حق کسی که به ما فحش داده

واقعه ای در جنگ صفّین اتّفاق افتاد که به شرح زیر است:

منع أمیر المؤمنین علیه السلام حجر بن عدیّ و عمرو بن حمیق عن شتم أهل الشام، و إظهار البراءة منهم لمّا أظهرا البراءة من أهل الشام، و قوله لهما: کرهت لکم أن تکونوا لعّانین شتّامین تشتمون و تبرؤون، ولکن لو وصفتم مساوئ أعمالهم فقلتم: من سیرتهم کذا و کذا، ومن أعمالهم کذا وکذا، کان أصوب فی القول و أبلغ فی العذر، و قلتم مکان لعنکم إیّاهم و برائتکم منهم: اللّهم احقن دماءهم و دماءنا، و أصلح ذات بینهم و بیننا، و اهدهم من ضلالتهم یعرف الحق منهم من جهله، و یرعوی عن الغیّ و العدوان منهم من لجّ به، لکان أحبّ إلیّ و خیرا لکم، فقالا: یا أمیرالمؤمنین نقبل عظتک ونتأدّب بأدبک.۱